Lang vóór de komst van de Romeinen maakte onze streek deel uit van de La Tène-cultuur, bekend om haar verfijnde metaalwerk en complexe samenlevingen. Hoewel er in Hakendover zelf nog geen concrete sporen uit die tijd zijn gevonden, wijst de ligging op mogelijke bewoning. Het blijft een stille, maar veelbelovende aanloop naar wat zou volgen.
De pre-Romeinse IJzertijd in Noordwest-Europa beslaat ruwweg de 5e/4e tot de 1e eeuw v.Chr., net vóór de komst van de Romeinse overheersing. In onze regio valt deze periode samen met de opkomst van de La Tène-cultuur, vanaf circa 500 v.Chr. Deze cultuur staat bekend om haar verfijnde metalen kunstvoorwerpen, een hiërarchische samenleving en complexe nederzettingsstructuren.
Over Hakendover in deze periode – vóór ca. 100 v.Chr., toen de Romeinse invloed nauwelijks voelbaar was – weten we weinig met zekerheid. Toch is het, gezien de ligging en de culturele ontwikkelingen in de streek, aannemelijk dat het gebied toen al bewoond was.
Tot nu toe zijn er echter geen archeologische vondsten zoals bewoningssporen, grafvelden of artefacten uit de Bronstijd of vroege IJzertijd die specifiek aan Hakendover kunnen worden toegeschreven.
Beeldsuggestie: Een artistieke reconstructie van een nederzetting in de streek rond Hakendover tijdens de pre-Romeinse IJzertijd: houten huizen met rieten daken, ingebed in een landschap dat wordt gevormd en beheerd door lokale gemeenschappen.
We bevinden ons in het zacht glooiende Haspengouwse landschap, waar de vruchtbare lössgronden ideaal zijn voor landbouw. De akkers zijn in lappen verdeeld, gescheiden door lage hagen en smalle greppels. Hier groeit graan — vermoedelijk emmertarwe en gerst — afgewisseld met stroken peulvruchten en vlas. Aan de rand van de nederzetting staan kleine boomgaarden met wilde appels en peren.
In de verte tekenen donkere bosstroken zich af: bronnen van brandhout, jachtwild en bouwmateriaal. Tussen de velden slingert een zandpad — een voorloper van wat later een Romeinse heerweg zal worden.
✅ Lössgronden:
Fijnkorrelig, door wind afgezet bodemtype met hoge vruchtbaarheid en vochtvasthoudend vermogen. Ideaal voor landbouw.
✅ Emmertarwe:
Oude tarwesoort, populair in Europa tot 3000 jaar geleden. Beschermd door een stevige kafhuls, net als spelt, die bescherming biedt tegen ziekten en plagen.
De gemeenschap telt vermoedelijk enkele tientallen bewoners. De huizen staan in kleine clusters rond open erven, waar dagelijks leven en arbeid samenkomen.
👉🏾 Woningen: Ronde of langgerekte houten gebouwen, met wanden van vlechtwerk en leem, bedekt met dikke rieten daken.
👉🏾 Bijgebouwen: Kleine schuren voor graanopslag, stallen voor vee en eenvoudige werkplaatsen voor ambachten zoals smeden of weven.
👉🏾 Omheiningen: Lage houten hekwerken of palissades houden het vee binnen en roofdieren buiten.
Uit de open dakopeningen kringelt rook van haardvuren omhoog. Binnen liggen eenvoudige lemen vloeren, met een centrale haard als warmtebron. Houten banken en bedden, bedekt met dierenhuiden, maken het interieur functioneel en bescheiden.
In deze periode draait het dagelijks leven in Hakendover volledig om landbouw en veeteelt. Op de erven scharrelen varkens vrij rond, terwijl koeien grazen op open weiden en schapen wol leveren voor kleding.
De akkers worden bewerkt met houten ploegen, soms versterkt met ijzer om de zware lössgrond te kunnen doorbreken. Binnen de gemeenschap zijn de taken duidelijk verdeeld: vrouwen spinnen wol en weven stevige stoffen op verticale weefgetouwen, terwijl mannen bij het vuur en aambeeld ijzeren werktuigen en wapens smeden — zoals messen, sikkels en speerpunten.
Via ruilhandel met naburige dorpen komen zout, vuursteen en soms zelfs luxeproducten als wijn of bronzen voorwerpen uit verre streken het dorp binnen.
Op een kleine verhevenheid net buiten het dorp ligt een lage grafheuvel. Hier rust vermoedelijk een stamhoofd of vooraanstaande krijger, begraven met zijn wapens, sieraden en mogelijk een drinkhoorn. Af en toe worden er offers gebracht — een pot graan, een stuk vlees — om de geesten gunstig te stemmen.
Een grote tempel ontbreekt, maar op het erf van de hoofdman staat een houten paal, rijk versierd met houtsnijwerk. Deze dient als heilig symbool, gewijd aan een lokale godheid of beschermgeest.
De gemeenschap is opgebouwd rond familieclans, elk lid heeft een duidelijke plaats in de sociale hiërarchie. Aan het hoofd staat een dorpsoudste of stamhoofd, die niet alleen gezag heeft over dagelijkse beslissingen, maar ook optreedt als bemiddelaar tussen mensen en goden.
Belangrijke kwesties worden besproken rond het vuur, waar verhalen over voorouders, mythische helden en goddelijke tekens mondeling worden doorgegeven. Deze verhalen vormen het collectieve geheugen van de gemeenschap en versterken de onderlinge verbondenheid.
Muziek speelt daarbij een rituele rol: eenvoudige fluiten, trommels en rammelaars begeleiden feesten, overgangsrituelen en seizoensvieringen. Tijdens deze bijeenkomsten wordt gegeten en gedronken uit aardewerken bekers, versierd met symbolische patronen die verwijzen naar natuur, voorouders of godheden.
In het Hakendover van vóór de Romeinen is het leven zwaar, maar de gemeenschap is hecht en diep verbonden met het ritme van de seizoenen. Wat later een kruispunt in het Romeinse wegennet zal worden, is nu nog een kleine agrarische wereld, verbonden met omliggende dorpen via zandpaden en gedeelde tradities.
Het is een tijd van eenvoud en samenwerking — een voorbode van het contact en de ingrijpende veranderingen die met de komst van de Romeinen in aantocht zijn.
